Thursday, May 16, 2024
Tuesday, April 30, 2024
एलियन मानव कल्पना, राजनीतिक हतियार वा यथार्थ?
Thursday, March 28, 2024
Wednesday, August 16, 2023
Swami Chandresh, an enlightened Yogi with multi-dimensional qualities and firm character - Desh Sanchar
Saturday, May 6, 2023
Friday, May 5, 2023
Sunday, October 23, 2022
Friday, August 12, 2022
बालक सत्यकाम र जावालाको पौराणिक कथा !
सामवेद अन्तर्गत पर्ने छान्दज्ञोपनिषद्मा एउटा कथा छ । परापूर्वकालमा जावाला नामकी एक गरीब महिला थिइन् । गाउँको छेउमा एउटा झुपडी बनाएर बस्दै आएकी जावालाको जवानीमा फाइदा उठाएर सौन्दर्य लुट्ने धेरै भए पनि वृद्धावस्थामा साथ दिने कोही थिएनन् । त्यसैले बुढेसकालमा जन्मेको छोरा सत्यकामको मुख हेरेर उनी जीवन व्यतीत गर्दै आएकी थिइन् ।
“आमा ! मेरो गोत्र के हो ? एक दिन बालक सत्यकामले आमा जावालासँग भने, “पढ्न जाने विचार गरेको छु । गुरुले कुल गोत्र सोध्नुहोला । के भनेर परिचय दिऊँ ।’
” बाबु तिमी बुद्धिमान रहेछौ, मैले सम्झाउनुपर्नेमा तिमी आफैँ त्यस्तो कुरा गरिरहेका छौ तर म तिम्रो गोत्र भने भन्न असमर्थ छु ।”
“होइन आमा त्यसो नभन्नुस् ।” सत्यकामले ढिपी गर्दै भने,”तपाईंको समस्या के हो थाहा छैन । मलाई थाहा भएको यही हो कि कुल र गोत्र नभएको मानिस नै हुँदैनन् ।”
सत्यकामले भने, “आमा! गोत्र बिना मेरो शिक्षा सम्भव छैन । छोराछोरीका पढाइमा बाधक बन्ने आमा वैरी र बाबु शत्रु हुन्छन् भनिएको छ नीतिशास्त्रमा । म चाहन्छु मेरो आमाको अवस्था त्यस्तो नहोस् ।”
बालक छोराको कुरा सुनेर जावालाको आँखा रसायो । उनले छोरालाई अङ्कमाल गर्दै भनिन्,”हो बाबु ! तिमीले भनेको सही हो । मेरो सर्वस्व भनेकै तिमी हौ । भर्खर सात पुगेर आठमा टेकेका छौ तैपनि यति ठूलो बुद्धिमानी कुरा गर्छौ भने तिम्रो बाटोको बाधक चाहन्न । तिमीले पढ्न जानै पर्छ । गुरुले गोत्र सोधे भने यही भन्नु कि कुल र गोत्र केही थाहा छैन तर आमाको नाम भने जावाला हो ।”
आमाको कुरा सुनेर सत्यकाम आश्चर्यमा परे र गुरुकुलतर्फ लागे ।केही दिनको हिडाइपछि एउटा गुरुकुलमा पुगेर अध्ययन गर्न आएको बताए । गुरुले गोत्र सोध्नुभयो तर उनको कुनै गोत्र थिएन । त्यसैले आमाले भने बमोजिम कुलगोत्र त थाहा छैन तर आफ्नो नाम सत्यकाम र आमाको नाम जावाला भनेर परिचय दिए ।
उनको कुरा सुनेर गुरु खुसी भए । विद्यार्थी सज्जन र सत्यवादी छ भन्नेमा कुनै शङ्का भएन । सभ्य, शिष्ट र नम्रता जस्ता विद्यार्थीमा हुनुपर्ने अन्य गुण पनि भरपूर पाए । त्यसैले धैर्यताको परीक्षण लिने उद्देश्यले भने, “बाबु सत्यकाम ! तिम्रो गुरु बन्न मलाई गाह्रो छैन तर पढाइ सुरू गर्नुपूर्व एउटा शर्त पूरा गर्नुपर्ने मेरो नियम छ । मञ्जुर छौ ?”
“मन्जुर छ गुरुदेव ! यथासम्भव पूरा गर्ने प्रयास गर्नेछु ।”
त्यसपछि गुरुले आज्ञा दिनुभयो, ” तिमी सयवटा गाई लिएर जंगल जाऊ । हजारवटा गाई भएपछि मात्र गुरुकुलमा फिर्ता आऊ।”
गुरुको आज्ञा शिरोपर गरी भोलिपल्ट सत्यकाम सयवटा गाई लिएर जंगल पसे । त्यहिँ आश्रम बनाई बसेर गाई चराउन र स्याहार-सुसार गर्न लागे । वर्षौँपछि, जब गाई हजार वटा भए तब उनी गाई लिएर आश्रम फिर्ता भए । अब उनको धैर्यताको पनि परीक्षा पूरा भइसकेको थियो । त्यसपछि गुरुले आफ्नै गोत्र दिएर उपनयन संस्कार पूरा गरी वेद वेदान्त आदि समग्र शास्त्रमा निपुण गराउनुभयो ।
परापूर्व कालमा घटित यस उपनिषद् कथाबाट हामीले जसमा धैर्यता र सत्यता जस्ता गुण हुन्छन् उसका लागि असम्भव भन्ने केही पनि हुँदैन भन्ने पाठ सिक्न सक्छौँ ।
छोरीको चतुर्यांईले बाबुको ऋण मुक्ति !
सयौं वर्ष पहिले, इटालीको एउटा सानो सहरमा, एक व्यवसायीले साहुलाई ठूलो रकम तिर्न बाँकी थियो। त्यो साहु एक बुढो र अनाकर्षक व्यक्ति थियो जसले व्यवसायीको छोरीलाई मन पराएको थियो।
उसले व्यापारीलाई एक सम्झौता प्रस्ताव गर्ने निर्णय गर्यो जसले उसको ऋण पूरै मेटाउनेछ। तर, उसले व्यापारीकी छोरीसँग बिहे गर्न पाए मात्र ऋण मेटाउने सर्त राख्यो ।
भन्नु पर्दैन, यो प्रस्तावलाई घृणाको नजरले हेरियो।
साहुले भन्यो कि उसले झोलामा दुईवटा ढुङ्गा राख्छ, एउटा सेतो र एउटा कालो।
त्यसपछि छोरीले झोलामा पुगेर एउटा ढुङ्गा निकाल्नुपर्छ। यदि त्यो कालो निस्कियो भने ऋण मेटाइनेछ तर बुढो साहुले उनीसँग विवाह गर्नेछ। सेतो भए ऋण मेटिनेछ र छोरीले साहुसँग बिहे पनि गर्नुपर्दैन ।
व्यापारीको बगैँचामा ढुङ्गाले भरिएको बाटोमा उभिएर साहुले झुकेर दुईवटा ढुङ्गा उठायो।
जब उसले तिनीहरूलाई उठाउँदै थियो, छोरीले देखी कि उसले दुईवटा कालो ढुङ्गाहरू उठाएर झोलामा राख्यो।
त्यसपछि उसले साहुकी छोरीलाई झोलामा पुगेर एउटा निकाल्न भन्यो।
छोरीसँग स्वाभाविक रूपमा गर्न सक्ने तीनवटा विकल्पहरू थिए:
- झोलाबाट ढुङ्गा उठाउन अस्वीकार गर्ने।
- झोलाबाट दुवै ढुङ्गा निकाल्ने र धोखाको लागि साहुको पर्दाफाश गर्ने।
- झोलाबाट कालो छ भन्ने राम्ररी बुझेर एउटा ढुङ्गा निकाल्ने र आफ्नो बुबाको स्वतन्त्रताको लागि आफुलाई बलिदान दिने।
उनले झोलाबाट एउटा ढुङ्गा निकालिन् र कसैले हेर्नुअघि नै अन्य ढुङ्गाको बीचमा फ्याँकिदिइन्। उनले साहुलाई भनिन्, “ओहो ! म कति बेकार छु। ढुंगा निकाल्दा निकाल्दै खस्यो। अब कसरी छुट्याउने की मैले कुन ढुंगा निकालें ।”
उनले जुक्ति लगाएर भनिन्, ” एउटा उपाय छ । यदि तपाईंले झोलामा बाँकी रहेको ढुंगा हेर्नुभयो भने तपाईंले मैले कुन ढुङ्गा उठाएको हो भनेर बताउन सक्नुहुनेछ।”
झोलामा छोडिएको ढुङ्गा स्पष्ट रूपमा कालो नै छ । साहुले आफ्नो पोल खुलाउन नचाहेर छोरीले खसालेको ढुङ्गा सेतो हो भनेर स्वीकार्यो र व्यापारीको ऋण मिनाहा गरिदियो।
नैतिक पाठ: नवीन जुक्ति र उपायले असम्भव देखिने समस्याको हल निस्किन्छ । त्यसकारण, समस्या आउँदा ‘बाक्साभन्दा बाहिर गएर सोँच्नुपर्छ’ ।
यो कस्तो मूर्ख राजा हो, जो शौचालयमा मूला खान्छ !
मीर नाम गरेको राजाको दरबारमा काम गर्ने एक नोकर थियो। एक दिन धनी व्यापारीकी छोरीको बिहे थियो । मीरले विवाह समारोहमा उपस्थित हुने निर्णय गर्यो। ऊ व्यापारीको घरमा पुगेर राज्यका धनी मानिसहरूका लागि राखिएको एउटा सिटमा बस्यो।
जब व्यापारीले यो देख्यो, ऊ हतारिएर मीरकहाँ गयो र उसलाई कुर्सीबाट उठ्न भन्यो।
मीर अपमानित हुनुको साथै क्रोधित पनि भयो। उसले यो भयानक अपमानको बदला लिने एउटा उपाय सोँच्यो।
भोलिपल्ट मीर राजाको दरबारमा काममा गयो । राजा उतिर आउँदैछन् भन्ने राम्ररी थाहा पाएर ऊ चर्को स्वरले गुनगुनाउन थाल्यो। उसले भन्यो, “ओहो, राजाको जीवनसाथी ! उनी दरबारमा भन्दा धेरै समय व्यापारीको निवासमा बिताउँछिन्! “
मीरको यस्तो कुरा सुनेर राजा छक्क परे ! उनले मीरको हात समातेर हताश भएर कराए, “तिमीले भनेको कुरा प्रमाणित गर्न सक्छौ ? सावधान मीर ! यस्ता कुरा बोलेर रानी र मेरो अपमान गर्दै छौ।”
मीरले जवाफ दियो, “महाराज! मैले के भनेको थिएँ मलाई थाहा छैन। मैले हिजो राती धेरै रक्सी पिएको थिएँ र केहि कुरा आफैँ बकिरहेको छुँ। कृपया मलाई माफ गर्नुहोस्। “
राजा शान्त भए तर उक्त कुराले राजाको मनमा शंकाको जरा गाडेको थियो।
उनले उक्त व्यापारीलाई दिएका सबै अनुदान र ऋण तुरुन्तै बन्द गरिदिए । साथै, राजाको दरबारमा बसेको पदबाट बाहिर निकालिदिए। व्यापारीले थाह पाउन सकेन कि राजा किन अचानक उनीसँग यति रिसाए।
उनले राजासँग भेट्ने र समस्याको बारेमा कुरा गर्ने निर्णय गरे। तर, राजाका गार्डहरूले उनलाई भित्र पस्न दिएनन् ।
संयोगले मीर त्यहाँबाट गुज्रिरहेको थियो। व्यापारी समस्यामा परेको देखेर मीरले पहरेदारहरूकहाँ गएर चर्को स्वरमा भन्यो, “उनी राज्यको सबैभन्दा धनी व्यापारी र धेरै सम्मानित व्यक्ति हुन् भनेर तिमीहरुलाई थाहा थिएन ? “
मीरको कुरा सुनेर पहरेदारहरूले व्यापारीलाई भित्र पस्ने अनुमति दिए।
जब व्यापारी घर फर्किए तब उनले आफ्नी छोरीको विवाह समारोहमा मीरसँग गरेको अन्याय महसुस गरे। त्यसैले उनी भोलिपल्ट बिहान दरबारमा फर्किए र मीरसँग माफी मागे। उसलाई घरमा बोलाएर चाँदीको सिक्काको थैली उपहार दिए।
अब मीरले व्यापारीमाथि गरेको षड्यन्त्र फिर्ता गर्ने निर्णय गर्यो।
त्यसैले भोलिपल्ट महलमा काम गरिरहेको बेला राजालाई आफूतिर हिँडिरहेको देखेर फेरि चर्को स्वरमा गनगन गर्न थाल्यो । उसले भन्यो, “कस्तो मूर्ख राजा रहेछ यो साम्राज्यको! उसले शौचालयमा मूला खान्छ! “
यो सुनेर राजा छक्क परे । त्यसपछि उसले मनमनै सोँचे, “यदि मिरले मदिराको अवस्थामा मेरो बारेमा यस्तो नभएको कुरा भन्न सक्छ भने उसले केही दिन अघि व्यापारी र रानीको बारेमा पनि झूटो बोलेको हुनुपर्छ। “
राजाले महसुस गरे कि उनले व्यापारीप्रति हतारमा निर्णय लिए र व्यापारीलाई दरबारमा पुन: आमन्त्रित गरे।
नैतिक पाठ: शक्तिकेन्द्रको नजिक भएको मान्छेलाई अपमान गर्न हुँदैन चाहे त्यो नोकर नै किन नहोस् !
भगवानलाई भेट्दा पनि आफ्नो बारेमा केही नमागेको केटो !
एउटा शहरमा एक जना परिश्रमी तर गरिब केटो एक्लै बस्थ्यो । ऊ आफ्नो हातमुख जोड्नको लागि दिनभर मेहनत गर्थ्यो । साँझ घर आएर खाना खान्थ्यो र त्यही खानाबाट भोली बिहानको लागि साँचेर राख्थ्यो । अनि ऊ सुत्न जान्थ्यो । हरेक दिन जसो एउटा मुसा आएर उसले साँचेको खाना खाईदिन्थ्यो । यसरी, ऊ सधैँजसो बिहान भोकै काममा जान्थ्यो ।
एकदिन दिक्क मानेर उसले मुसालाई समात्ने निर्णय गर्यो । राती मुसा आएर खाना चोर्न लाग्दा उसले मुसालाई पासोमा पार्यो । त्यसपछि, मुसालाई उसले सोध्यो, “ए मुसा ! तिमी सधैँ मेरो खाना मात्र चोर्न किन आउँछौ ? शहरमा भएका धनीको घरमा जाउ न चोर्नलाई !”
मुसाले जवाफ दियो, ” जसको भाग्यमा जति हुन्छ त्यति नै पाउने हो । मेरो भाग्यमा तिम्रो खाना परेको छ ।”
केटाले सोध्यो, “मेरो भाग्यमा के लेखेको छ ? मलाई बताउ !”
मुसाले भन्यो, “त्यो कुरा तिमीलाई गौतम बुद्धले मात्र बताउन सक्नुहुन्छ।”
केटाले भोलिपल्ट बुद्धलाई भेट्ने अठोट गरी बाटो ततायो । ऊ हिंड्दा हिंड्दै रात पर्यो अनि ऊ बास बस्न एउटा महलमा पुग्यो । महलको मालिक दयालु थियो । उसले केटालाई बस्न र खान राम्रो दियो । मालिकले सोध्यो, ” बाबु ! तिमी कहाँ जान आँटेका छौ?” केटा आफुँ गौतम बुद्धलाई भेट्न जान लागेको बताए । त्यसपछि, मालिकले भने, “त्यसो भए मेरी छोरीको बारेमा पनि सोध्देउ है ! ऊ जवान भईसकी तर उसको बोली फुटेको छैन।” हस भन्दै केटाले टाउको हल्लायो ।
अर्को दिन फेरी ऊ बाटो लाग्यो । बाटोमा उसले हिमालमा तपस्या गरिरहेको एक जना जादुगरलाई भेट्यो । जादुगरले उसलाई कहाँ जान लागेको भनेर सोध्यो । केटाले आफुँ गौतम बुद्धलाई भेट्न जान लागेको बतायो । त्यसपछि, जादुगरले गौतम बुद्धलाई आफ्नो बारेमा पनि सोधिदिन आग्रह गर्यो । उसले भन्यो, “म १०० वर्षदेखि यहाँ तपस्या गरिरहेको छुँ तर अझै मुक्ति पाएको छैन । त्यसैले, मैले कहिले मुक्ति पाउँछु सोधिदेउ है !” ऊ हस भनेर अगाडी बढ्यो । बाटोमा ठूलो समुन्द्र आइपुग्यो । उसले कसरी तर्ने भनेर सोँचीरहेको थियो । त्यहीबेला, अचानक त्यहाँ एक विशाल कछुवा आईपुग्यो र उसले केटालाई समुन्द्र तारिदिने बतायो । कछुवाले पनि आफ्नो बारेमा सोधिदिन केटालाई आग्रह गर्यो । उसले भन्यो, “म ५०० वर्षदेखि तपस्या गरिरहेको छु तर ड्रयागन बन्न सकेको छैन । मेरो इच्छ्या कहिले पूरा हुन्छ सोधिदेउ है !” केटाले हस भनी हिंड्यो । त्यही दिन साँझ केटो गौतम बुद्ध भएको आश्रममा पुग्यो ।
गौतम बुद्ध दिनभरको प्रवचन सकेर आराम गर्न कुटीतिर जान लाग्नुभएको थियो । केटाले दण्डवत गर्दै बुद्धलाई आफ्नो प्रश्नको जवाफ दिन भन्यो । बुद्धले भन्नुभयो, “मैले केवल तिम्रो ३ वटा प्रश्नको जवाफ दिन सक्छु । प्रश्न सोध !”
केटाले आफ्नो भन्दा अरुका प्रश्न महत्त्वपूर्ण भएको ठानेर अरुका तीनवटा प्रश्न सोध्न थाल्यो । पहिलो प्रश्नमा उसले लाटी केटी कहिलेबाट बोल्ने छिन् भनेर सोध्यो । बुद्धले जवाफ दिनुभयो, “उक्त केटीको बिहे भएपछि ऊ बोल्न थाल्छे ।”
दोश्रो प्रश्नमा उसले १०० वर्षदेखि तपस्या गरिरहेको जादुगर कहिले मुक्त हुन्छ भनेर सोध्यो। बुद्धले जवाफ दिनुभयो, “जब त्यो जादुगरले आफ्नो जादुको छडी त्याग्छ, तब ऊ मुक्त हुन्छ।”
तेस्रो प्रश्नमा उसले त्यो ५०० वर्षदेखि समुन्द्रमा तपस्या गरिरहेको कछुवाको बारे सोध्छ । बुद्धले भन्नुभयो, ” जब त्यो कछुवाले आफ्नो कवच छोड्ने छ, तब ऊ ड्रयागन बन्ने छ ।”
आफ्नो प्रश्नहरुको उत्तर पाएर केटो खुसी हुन्छ । अर्को दिन ऊ आफ्नो शहर फर्किन हिंड्छ । बाटोमा सर्वप्रथम कछुवालाई भेट्छ र उसको उत्तर दिन्छ । कछुवाले आफ्नो कवच त्यागेर केटालाई दिन्छ जसमा हीरा, मोती जडिएका हुन्छन् । कछुवा पनि कवच त्याग्दा बित्तिकै ड्रयागन बनिहाल्छ ।
त्यसपछि, केटाले जादुगरलाई भेट्छ । जादुगरलाई जादुको छडी छाड्न बुद्धले दिएको संदेश सुनाउँछ । जादुगरले आफ्नो जादुई छडी केटालाई दिन्छ । छडी त्यागेपछि जादुगर मुक्त भई आकाशमा विलिन हुन्छ ।
जादुको छडी घुमाएर केटो सिधै आफूलाई बास दिएको धनीको घरमा आउँछ । अनि मालिकलाई बुद्धको उत्तर सुनाउँछ । मालिकले बिहे गर्नलाई केटोलाई नै प्रस्ताव गर्छन् । केटोले खुसी भई प्रस्ताव स्वीकार गर्छ र केटी पनि बोल्न थाल्छिन् ।
यसरी, एउटा गरिब केटाले भगवानलाई भेट्दा पनि आफूभन्दा अरुलाई अघि सारेर, अरुको भलो चिताएर एक समृद्ध र सुखी मान्छे बन्न सफल भयो ।
भगवानले देख्छन् , अनि मैले देख्छु !
एक समयको कुरा हो एउटा मान्छे नयाँ बन्दै गरेको मन्दिरको मूर्ति हेर्नको लागि जान्छ । मन्दिरमा उसले देवताको मूर्ति बनाउँदै गरेको मूर्तिकारलाई भेट्छ । त्यहाँ उसले एउटा अचम्भको कुरा देख्छ । मूर्तिकारले एउटै जस्तो देखिने मूर्ति दुई पटक बनाईरहेको थियो । आश्चर्यमा परेर उसले मूर्तिकारलाई सोध्छ, “तिमी एउटै मूर्ति किन दुई पटक बनाईरहेका छौ?”
मूर्तिकारले जवाफ दियो, “वास्तवमा मैले एउटै मूर्ति बनाउन पर्ने हो तर उक्त मूर्ति सकिनै लाग्दा कोरिएर दाग लाग्यो । त्यसकारण, फेरी बनाउन लागेको हो ।”
मूर्तिकारको जवाफ सुनेपछि त्यो मान्छेले मूर्तिलाई नियालेर हेर्यो तर केही पनि खोट पत्ता लगाउन सकेन । उसले भन्यो, “खोई कहाँ कोरिएको छ, मैले त भेटेन !”
मूर्तिकारले नाकमा लागेको सानो दाग देखाएर भन्यो, “यहाँ हेर्नुहोस् । नाकमा अलिकति कोरिएको छ ।”
“यो मूर्ति कहाँनिर राख्ने हो?”, त्यो मान्छेले सोध्यो ।
“मूर्तिलाई ३० फिटको उचाईमा राखिनेछ,” मूर्तिकारले जवाफ दियो ।
“३० फिटको उचाईमा राखिने भए, यो नाकमा लागेको सानो दाग कसले पो देख्छ र ?” उक्त मान्छेले जिज्ञासा राख्यो ।
त्यो मान्छेको कुरा सुनेपछि मूर्तिकारले मुस्कुराउँदै भने, “भगवानले देख्छन् , अनि मैले देख्छु।”
-
मीर नाम गरेको राजाको दरबारमा काम गर्ने एक नोकर थियो। एक दिन धनी व्यापारीकी छोरीको बिहे थियो । मीरले विवाह समारोहमा उपस्थित हुने निर्णय गर्... -
कुनै एक शहरमा एक जना मूर्तिकार बस्थे । उनी निकै राम्रो मूर्ति बनाउँथे । उनले मूर्ति बेचेर राम्रो आम्दानी गर्थे । उनलाई चाँडै नै एक पुत्र प... -
एउटा शहरमा एक जना परिश्रमी तर गरिब केटो एक्लै बस्थ्यो । ऊ आफ्नो हातमुख जोड्नको लागि दिनभर मेहनत गर्थ्यो । साँझ घर आएर खाना खान्थ्यो र त्यह...